Flamenco jest sztuką andaluzyjską, która posiada swoje korzenie w dalekiej przeszłości, nie ma jednak żadnych dokumentów lub pisemnych przekazów, które wyjaśniałyby z całkowitą pewnością pochodzenie i wskazywałyby jednoznacznie źródła powstania tej sztuki.
Od wieków istniały w Andaluzji różne rodzaje pieśni i tańców popularnych, których wpływ można dostrzec we współczesnym flamenco. Przez wiele dziesięcioleci mieszały się napływowe kultury i tradycje z kulturą i tradycjami rdzennych mieszkańców Andaluzji. Zaowocowało to ewolucją rytmu i harmonii w muzyce, która teraz jest znana jako flamenco.
Pierwszą pisaną wzmianką o flamenco jest opis zawarty w relacji niejakiego Cadalso - "Cartas marruecas" z 1774 roku. Autor przypisuje pochodzenie flamenco cyganom, którzy przybyli do Hiszpanii w 1425 roku i osiedlili się w Andaluzji gdzie "zestroili" się z miejscową społecznością. Przekazy te nie są potwierdzone naukowo, jednak pewne elementy muzyczne dające się zauważyć w muzyce flamenco mogą świadczyć o ich azjatyckim pochodzeniu. Nie do zanegowania jest wpływ kultury północnoafrykańskiej – marokańskiej, arabskiej.
Ewolucja flamenco do postaci jaką znamy dzisiaj - udokumentowanej i uprawianej zawodowo - miała miejsce w latach 1765 - 1860. W tym okresie wyróżniały się w Andaluzji trzy "kolebki" śpiewu flamenco: Kadyks, Jerez de la Frontera i dzielnica Sevilli - Triana. Pierwszymi wyodrębnionymi stylami flamenco były: el romance (zwana także corrido), la giliana (pieśni praktycznie dawno zapomniane), la alborea oraz pieśni śpiewane bez akompaniamentu gitary - las tonas , la debla , los martinetes, las carceleras i pierwsze seguiriyas . Na przełomie XVIII i XIX wieku żyli pierwsi znaczący pieśniarze ( los cantaores ). Francisco Ortega Vargas el Fillo urodzony w Puerto Real (Cadiz) był pierwszym patriarchą flamenco - genialnym mistrzem seguiriyas . W tym też czasie taniec rozpoczynał swój podbój i znalazł miejsce pomiędzy miejscowymi tańcami andaluzyjskimi. Pierwszymi tancerzami, o których usłyszano byli tancerze z Miracielo i el Raspao.
Czas pomiędzy rokiem 1860 a 1910 nazywa się Złotym Wiekiem Flamenco. Jest to okres powstawania i rozwoju " los cafés cantantes " oraz czas profesjonalizacji i wychodzenia sztuki flamenco z dotychczasowego hermetycznego zamknięcia. Następuje szybki rozwój wszystkich trzech form ekspresji: pieśni, tańca i gitary. Wielkie nazwiska z tego okresu to m.in.: Tomas el Nitri, Manuel Molina, Curro Durse - wielcy mistrzowie seguiriyas; rodzina Paula Talega, Enrique el Mellizo - prekursorzy soleares. Mistrzowie innych stylów to: Tomas i Pastora Pavon la Nińa de los Peines - malagueńa; Antonio Chacon - granaina i cartagenera. W okresie "los cafes cantantes" taniec flamenco zdobył wielkie uznanie w związku ze swoją atrakcyjną dla widzów formą. Juana la Macarrona , la Malena , la Mejorana to wielkie nazwiska tych czasów. Gitara stała się nieodzownym elementem towarzyszącym zarówno śpiewom jak i tańcom flamenco. Ponad wszystkich " tocaorów " wysunął się Ramon Montoya, który zainicjował powstanie szkoły gry na gitarze.
Okres tzw. opery flamenco przypada na lata 1910 - 1955. Nazwa została wymuszona przez wejście w życie w 1926 roku nowych przepisów skarbowych. Zobowiązywały one do opłacania składek w wysokości 10 % za każde przedsięwzięcie kulturalne. Jedynie opera i koncerty muzyczne były obciążone niższą - 3 % składką. Wykorzystując zaistniałą sytuację, jakiś bystry impresario zapoczątkował ideę Opery Flamenco. W spektaklach brało udział mnóstwo widzów - najbardziej pożądanymi "scenami" były areny walk byków, właśnie ze względu na swoją pojemność i co za tym idzie opłacalność. Pierwsza połowa XX w. to dyktatura fandango i pieśni z grupy " ida y vuelta " (pieśni z wpływami południowoamerykańskimi, przywiezione przez powracających emigrantów). Okres ten charakteryzował się postępującą degradacją flamenco - "uprawiający fandango" i różni inni styliści zdominowali prawdziwą, szeroko rozumianą sztukę flamenco. W celu utrzymania i rewitalizacji flamenco w 1922 roku w Granadzie zorganizowano konkurs Cante Jondo. Promowali go muzycy i intelektualiści tej miary, co Manuel de Falla, Frederico Garcia Lorca i Andres Segovia. Zwycięzcą konkursu został Manolo Caracol, który później stał się niekwestionowanym autorytetem i wielkim mistrzem flamenco.
Począwszy od roku 1955 do końca lat 70-tych nastąpił renesans sztuki flamenco, zaczęły powstawać " tablaos ", które zastąpiły spektakle masowe. W 1956 roku w Kordobie, w jednym z najbardziej prestiżowych konkursów pieśni, zwyciężył Antonio Fernandez "Fosforito". Fundamentalną postacią tych czasów był niewątpliwie Antonio Cruz Garcia "Antonio Mairena" wspaniały pieśniarz, wielki badacz i popularyzator cante jondo. Szkoły flamenco wzbogacały się o wspaniałych pieśniarzy: Chano Lobato, Rancapino i Chaqueton en Cadiz, Jose Menese, Chocolate, Sordera, la Paquera de Jerez, Agujetas, Fernanda i Bernarda de Utrera, Fosforito, Borrico i Terremoto de Jerez, Luis de Cordoba i in. Tancerze dodający sztuce flamenco splendoru i dojrzałości to Manolete, Manuela Carrasco, Farruco. Gitara flamenco weszła w tym czasie w okres zmian za sprawą takich gitarzystów jak Luis Maravilla i Manuel Cano. Jest to także początek rewolucji muzycznej Paco de Lucii.
W połowie lat 50-tych wzrosła liczba festiwali i konkursów głównie za sprawą popularyzatorskich działań cantaora Antonio Maireny. Ponadto powstały liczne " penas flamencas " - stowarzyszenia, które troszczyły się, pobudzały i ożywiały sztukę flamenco tak, aby nie została zapomniana.
Na początku lat 70-tych dały się zauważyć pierwsze, nieśmiałe próby eksperymentowania z muzyką flamenco. Okres ten nazwano "la Apertura" - otwarcie.
W roku 1979 nagrywając płytę "La leyenda del tiempo" Camaron de la Isla dał sygnał do rozpoczęcia łączenia flamenco z innymi rodzajami muzyki takimi jak jazz, blues, rock czy salsa. Okres ten charakteryzuje się także, pojawieniem się grup stawiających przede wszystkim na muzykę instrumentalną z wpływem wspomnianego już jazzu. Pionierami takiego "flamenco" były grupy: Ketama, La Barberia del Sur, Pata Negra, Diego Carrasco i in. Był to czas pełen różnych "krzyżówek", ale także wspaniałych artystów, którzy wprowadzili do muzyki flamenco brzmienia instrumentów do tej pory we flamenco nieznanych. Ci wybitni instrumentaliści to Jorge Pardo, Carles Bonavent, Joan Albert Amargos, Chano Dominguez, Tino di Geraldo. Jeśli chodzi o taniec, to jest to czas nowej generacji tancerek i tancerzy, którzy przenosili na sceny nowe pomysły. Okres ten charakteryzuje się głębokim odświeżaniem starego i jednocześnie wielką różnorodnością i odmiennością. Najbardziej znaczące nazwiska to: Antonio Canales, Joaquin Cortes, Javier Baron, Joaquin Grilo, Belen Maya, Eva la Yerbabuena i Sara Baras. Lata 70-te to okres gitarowych eksperymentów i ewolucji dzięki rewolucyjnym innowacjom Paco de Lucii i Manolo Sanlucara. Wpłynęli oni bardzo mocno na kształtowanie się nowej generacji znakomitych gitarzystów takich, jak Vicente Amigo, Gerardo Nunez czy Rafael Riqueni. Ci są natomiast awangardą dużej liczby gitarzystów o wysokim poziomie technicznej doskonałości.
Sztuka flamenco ( el arte flamenco ) opiera się na czterech filarach:
- El cante – śpiew
- El baile - taniec
- Las palmas – wyklaskiwanie rytmu
- La guitarra
